به بهانه میلاد رسول اکرم (ص) و هفته وحدت

بایسته ها و محورهای وحدت اسلامی

وحدت امت اسلامی، یکی‌ از مهم‌ترین‌ ضرورت‌های‌ تاریخی‌، اجتماعی‌ و ی‌ مسلمانان‌ و از مهم‌ترین‌ عوامل‌ عزت‌ و پیروزی‌ آنها در همه صحنه‌هاست‌. در مقابل‌، اختلاف و تفرقه جز ذلت‌ و پراکندگی‌ ، به‌ هدر رفتن‌ نیروهای‌ فکری‌ و سرمایه‌های‌ انسانی‌ امت‌ اسلامی‌ و سلطه دشمنان ثمری‌ نخواهد داشت‌.

 شکی‌ نیست‌ که‌ وحدت‌، هم‌ به‌ حکم‌ عقل‌ و هم‌ به‌ حکم‌ قطعی‌ شرع‌، ضرورت‌ دارد. مسلمانان هرگز نباید این‌ نکته‌ را فراموش نمایند که‌ یکی‌ از اقدامات‌ اساسی‌ پیامبر اکرم(ص) ،ایجاد وحدت‌ و الفت‌ و اخوت‌ بین‌ مسلمانان‌ بوده‌ است‌. همچنان که خداوند در آیه 103 آل عمران خطاب به مسلمانان می فرمایند: ".و نعمت خدا را برخود یاد کنید که چگونه دشمنان یکدیگر بودید، پس او میان دلهای شما الفت ایجاد کرد تا به لطف او برادران هم شدید."

امروزه از مهم‌ترین معضلات جهان اسلام، اختلاف میان مذاهب و جوامع اسلامی است که از یک سو موجب عقب ماندگی کشورهای مسلمان و از سوی دیگر عامل نفوذ و تسلط بیگانگان بر سرنوشت آنان شده است. اشغال کشورهای اسلامی مانند فلسطین و افغانستان به وسیله دشمنان و اختلافات قومی در بسیاری از کشورهای اسلامی، در اثر غفلت مسلمین جهان از اصل وحدت است. مذاهب اسلامی جدا از همه ی اختلاف نظری که در جزئیات دینی خود دارند، در ارکان دینی خود چون خدا ، قرآن ، رسول (ص) و بسیاری از مناسک دینی یکی هستند.

آیت الله ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در این خصوص می فرمایند :

"منظور ما از وحدت ، هماهنگی و یکنواختی و همصدایی است، تا برادران دینی در مقابل هم قرار نگیرند و لوله های تفنگ دشمن به دوست منصرف نشود. حرف ما به عنوان پیام وحدت این است که مسلمانان بیایند با هم متحد بشوند و با یکدیگر دشمنی نکنند و محور هم ،کتاب خدا و سنت نبی اکرم (ص) و شریعت اسلامی باشد. این حرفی است که هر عاقل بی غرض و منصفی آن را قبول خواهد کرد "

هم گرایی مسلمانان یکی از دغدغه های فکری اندیشمندان مسلمان در چند قرن اخیر بوده است.و در میان گونه های هم گرایی ،هم سونگری اعتقادی با توجه به مبانی مشترک ،از اساسی ترین راهکار ایجاد وحدت اسلامی است.

بنابراین‌ اتحاد و انسجام‌ امت‌ اسلامی‌ یک‌ ضرورت‌ و دستور قرآنی‌ و تفرقه‌ یک‌ عمل‌ زیانبار شیطانی از نظر دین‌ و عقل‌ است‌. خداوند در سوره انفال آیه 46 نتیجه تفرقه را چنین توصیف می کند: ". و نزاع و کشمکش مکنید تا سست نشوید و قدرت (وشوکت) شما ازمیان نرود.".

قرآن کریم به عنوان یک قانون کلی و عمومی درآیه 10 سوره حجرات مومنان را برادر یکدیگرند می خواند. براساس این اصل مهم اسلامی، مسلمانان از هر نژاد و قبیله و ملت ، با یکدیگر احساس عمیق برادری می کنند.

بنابر این ، قرآن کریم به عنوان کتاب آسمانی مشترک مسلمانان که همواره آنان را به انسجام و همدلی دعوت می کند، خود محور مهمی برای تحقق وحدت اسلامی است.

بی تردید رسیدن به این هم گرایی ،نیازمند توجه به عرصه ها و محورهای مشترک ذیل است:

1. ایمان به خداوند و اطاعت

قرآن کریم می فرماید: ای کسانی که ایمان آورده اید. اطاعت کنید خدا و پیامبر و أولِی الأمْر را و هرگاه در چیزی نزاع داشتید، آن را به خدا و پیامبر واگذارید (و از آنها داوری بطلبید)؛ اگر به خدا و قیامت اعتقاد و ایمان دارید.

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ أَطِیعُواْ اللّهَ وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الأَمْرِ مِنکُمْ فَإِن تَنَازَعْتُمْ فِی شَیْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَی اللّهِ وَالرَّسُولِ إِن کُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ ذَلِکَ خَیْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِیل (. نساء: 59).

2-قرآن و رسول اکرم (ص)

یکی از اساسی ترین عرصه های وفاق مذاهب، قرآن کریم است.همه مذاهب اسلامی ،افکار و اندیشه های اعتقادی خود را بر گرفته از قرآن کریم می دانند و بر آن اصرار داشته و قرآن را منشاء و خواستگاه اندیشه های خود قرار می دهند.

از منظر قرآن اندیشه توحیدی،رشته محکمی است که همه موحدان را هم چون دانه تسبیح در خود جای داده است و امتی واحد و نیرومند بوجود می آورد.

ان هذه امتکم امه واحده وانا ربکم واعبدون (انبیاء،92)

وان هذه امتکم امه واحده وانا ربکم فاتقون(مومنون52)

واعتصمو بحبل الله جمیعا ولا تفرقوا واذکروا نعمت الله اذکنتم اعداء فالف بین قلوبکم (آل عمران)

پیروان قرآن می توانند به قرآن بعنوان حبل الله تمسک جویند و با هم تعامل کنند.مفسران باتفاق، یکی از معانی حبل الله را قرآن کریم دانسته اند.وامام علی (ع) در نهج البلاغه،قرآن کریم را بعنوان حبل الله یادکرده است.فانه حبل الله المتین (خ176)

در نکوهش اهل اختلاف در دین همین بس که خداوند به پیامبر اکرم صل الله علیه و آله وسلم می فرماید: تو هیچ رابطه ای با اینها نداری. إِنَّ الَّذِینَ فَرَّقُواْ دِینَهُمْ وَکَانُواْ شِیَعًا لَّسْتَ مِنْهُمْ فِی شَیْء. (توبه/ 107).

کسانی که آیین خود را پراکنده ساختند، و به دسته ها (و مذاهب مختلف) تقسیم شدند، تو هیچ گونه رابطه ای با آنها نداری.

و موضوع تفرقه انگیزی را شیوه و راه و رسم طاغوتیان معرفی می کند. إِنَّ فِرْعَوْنَ عَلَا فِی الْأَرْضِ وَجَعَلَ أَهْلَهَا شِیَع. (قصص/4).

  همانا فرعون در زمین طغیان نمود و اهل آن را به گروه های مختلفی تقسیم نمود».

جایگاه پیامبردر قرآن

از جمله عوامل جاودانگی یک مکتب و وحدت یک جامعه، ارائه الگوهای عینی، یقینی، قولی و فعلی در کنار الگوهای رفتاری است. مکتب اسلام، تنها مکتبی است که با ارائه الگوهای کامل در کنار دستورالعمل‌ها و تعالیم ممتاز، قول و فعل را ملازم هم‌دیگر ساخته و آهنگ جاودانگی و هم‌گرایی گرفته و پیامبر اکرم را الگوی انسانیت معرفی کرده است؛

وَ ما ینْطِقُ عَنِ الْهَوى * إِنْ هُوَ إِلاَّ وَحْی یوحى؛ و هرگز از روی هوس سخن نمی‌گوید. آن‌چه می‌گوید جز وحی نیست (نجم/۳ـ۴)

وَ ما آتاکمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاکمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا؛ و هر دستوری که رسول به شما داد بگیرید و از هر گناهی نهیتان کرد آن را ترک کنید و از خدا بترسید که خدا عقابی سخت دارد» (/۷).

قرآن کریم به عنوان آخرین کتاب آسمانی، در آیات بالا در صدد تبیین نقش و موقعیت رسول گرامی اسلام در ابعاد مختلف برای یکایک مسلمانان و انتظارات خداوند از مسلمانان در قبال هدایت‌گری و رهبری ایشان برآمده است. قرآن به طور صریح و روشن بیان کرده است که سخن پیامبر وحی بوده و گرایش‌های شخصی و پیش‌فرض‌های فکری ـ اجتماعی در آن اثرگذار نیست و انتظارات خداوند از فرد فرد مسلمانان این است که در برابر آن‌چه وی به آنها دستور داده، سر تعظیم فرود آورند و آن‌چه را که از آنها منع نموده، انجام ندهند.

یکی از اموری که پیامبر به آن اهتمام فراوان داشته و برای تحقق آن رنج‌ها کشیده، وحدت اسلامی، هم‌گرایی مسلمانان و نکوهش جدایی و تفرقه در جهان اسلام است؛

لَقَدْ کانَ لَکمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ کانَ یرْجُوا اللَّهَ وَ الْیوْمَ الآْخِرَ وَ ذَکرَ اللَّهَ کثِیراً؛ در حالی که شما می‌توانستید به رسول خدا به خوبی تأسی کنید، و این وظیفه هر کسی است که امید به خدا و روز جزا دارد، و بسیار یاد خدا می‌کند (احزاب/۲۱).

در این آیه خداوند، پیامبر را الگوی مطلق معرفی می‌کند؛‌ یعنی نمونه در اعتقاد، سرمشق در اخلاق، الگوی اجتماع و اسوه در هر آن‌چه زمینه‌ساز تکامل بشر است. از این رو، یکی از مهم‌ترین بخش‌های زندگی آن حضرت، توجه، تأکید و تلاش مداوم ایشان برای تحقق وحدت اسلامی و برقرار نمودن اخوت دینی بین مسلمانان است؛

یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الأَْمْرِ مِنْکمْ فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فِی شَی‏ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَ الرَّسُولِ إِنْ کنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیوْمِ الآْخِرِ ذلِک خَیرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْوِیلاً؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید، خدا را اطاعت کنید، و رسول و کارداران خود را ـ که خدا و رسول علامت و معیار ولایت آنان را معین کرده‌اند ـ فرمان ببرید، و هرگاه در امری دچار اختلاف شدید، برای حل آن به خدا و رسول مراجعه کنید، اگر به خدا و روز جزا ایمان دارید. این برایتان بهتر، و سرانجامش نیکوتر است» (نساء/۵۹).

وجود مقدس پیامبر اعظم(ص) نیز محور اساسی وحدت مسلمانان است؛ چرا که همه مسلمین ایشان را به عنوان آخرین فرستاده خداوند و بنیان گذار نهضت اسلامی می شناسند و از رهنمودهایشان پیروی می‌کنند. سیره پیامبر اکرم(ص)، نقش عمده‌ای در وحدت جامعه اسلامی دارد.

از اولین اقدامات رسول مکرم اسلام (ص) بعد از تشکیل حکومت اسلامی در مدینه ، ایجاد روحیه ی وحدت و یگانگی بین مسلمانان بود . لذا پیامبر (ص) در این برهه از زمان با ایجاد پیمان برادری بین مسلمانان به این مهم اقدام نمود .

پیامبر(ص) بر اساس‌ معیارهای‌ قرآنی‌ و الهی ،در جهت‌ تحقق‌ "امت‌ واحد" کوشیدند. رسول‌ اکرم(ص) تمام‌ زمینه‌های‌ فکری‌، اجتماعی‌ و تاریخی‌ اختلاف‌ و نفاق‌ را با بهره‌گیری‌ از تعالیم‌ آسمانی‌ اسلام‌ از بین‌ برد.

هم اکنون نیز حضرت محمد (ص) به عنوان سفیر اتحاد و برادری ، می تواند محور یکپارچگی امت اسلامی قرار گیرد، چنانکه در جریان اهانتهای چند سال گذشته به ساحت مقدس ایشان ، مسلمانان به اتفاق اعتراض و خشم خود را نشان داده اند.

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِذَا ضَرَبْتُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ فَتَبَيَّنُواْ وَلاَ تَقُولُواْ لِمَنْ أَلْقَى إِلَيْكُمُ السَّلاَمَ لَسْتَ مُؤْمِنًا تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فَعِندَ اللّهِ مَغَانِمُ كَثِيرَةٌ كَذَلِكَ كُنتُم مِّن قَبْلُ فَمَنَّ اللّهُ عَلَيْكُمْ فَتَبَيَّنُواْ إِنَّ اللّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا ﴿94نساء﴾

اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد چون در راه خدا سفر مى‏كنيد [خوب] رسيدگى كنيد و به كسى كه نزد شما [اظهار] اسلام مى‏كند مگوييد تو مؤمن نيستى [تا بدين بهانه] متاع زندگى دنيا را بجوييد چرا كه غنيمتهاى فراوان نزد خداست قبلا خودتان [نيز] همين گونه بوديد و خدا بر شما منت نهاد پس خوب رسيدگى كنيد كه خدا همواره به آنچه انجام مى‏دهيد آگاه است (94)

در کنار مباحث یاد شده شیوه برخورد با مخالفان وفکری و اعتقادی در میان جامعه اسلامی است ، برخورد با انديشه‏هاى مخالف و خارج از چهار چوب شريعت مقدس اسلام يكى از مسائلى بود كه در صدر اسلام توسط پيامبر گرامى‏اسلام(صلی­الله وعلیه وآله) و پس از ايشان توسط ائمه معصومين‏ (علیهم السلام) توجه جدى بدان ‏شده است. آنان همواره سعى مى‏كردند تا در برخورد با مخالفان خويش و انديشه‏ها و عقايد آنها هيچگاه از حالت اعتدال خارج نشوند. اما در تاریخ اسلام ما شاهد برخى افراد دیگری هستیم که از روى نادانى، و لجاجت،عناد ،جهالت و تعصّب‏هاى بيجا، تنگُ نظرى‏ها، خود محورى‏ها و يا تحركات بيگانگان، تمامى‏آنچه را كه خود بدان اعتقاد داشتند جزء اصول اعتقادى‏اسلام پنداشته و  ملاك كفر و اسلام ديگران قرار          می دادند. در نتيجه، با آراءمخالف اعتقادات خود، به حربه‏ى تكفير روى آورده و كوچكترين مخالفت با عقايد خويش را با اين حربه و چماغ، پاسخ مى‏داده اند. و حتى به اين عمل خويش،به عنوان نوعى از تعصّب در دين و حمايت از آن افتخار می كردند. در چنين جوى بود كه نصايح پيامبرگرامى‏اسلام صلی الله وعلیه وآله فراموش شد ؛ جنگّ‏هاى‏خانمانسوز و خونين به نام دفاع از دين و مذهب برپاگرديد.

رابطه ائمه شیعه با امامان مذاهب اهل سنت استمرار مسیر اعتدالی پیامبر

اهل بیت ع» هم در رفتار اجتماعی و روزمره و هم در عرصه های علمی، مدارا و نرمش با مخالفان مذهب را به شکل کاملی متجلی می کردند، به گونه ای که حتی فقهای اهل سنت نیز همیشه ایشان را منبع راستین علم و فضیلت می دانستند؛ در حالی که خود از محورهای مورد اختلاف عقیدتی با ایشان آگاه بودند. مسلماً امامت مذهب خاصی، مثل مذهب شیعه ی امامیه را داشتن و در عین حال محبوب و مراد پیشوایان مذاهب دیگر بودن، مدارای عمیق و وسیعی را در رفتار عملی می طلبد که باعث جذب و جلب نظر مخالفان شود؛ زیرا کوچک ترین برخورد تند و بدرفتاری باعث تنفر و دوری مخالفان می شود. ملاقات گسترده و طولانی بزرگان معتزله مثل: عمرو بن عبید، واصل بن عطاء و حفص بن سالم با امام صادق – علیه السلام – از یک سو و نیز بزرگانی چون سفیان ثُوری، مالک بن اَنَس، ابوحَنیفه، یحیی بن سعید انصاری، ابْنِ جَرِیح، محمد بن اسحاق، شُعْبَه بن حَجّاج‏، ایّوب سجستانی و … از سوی دیگر، همگی بیان کننده ی جلوه هایی بارز در رفتار آن امام همام – علیه السلام – است.[۱]

وحدت اسلامی وضرورت پرهیز از تفرقه و توهین در نگاه فقهای شیعه معاصر

قریب به اتفاق اندیشمندان و فقهای شیعه  برضروت وحدت امت اسلامی، احترام و پرهیز از اهانت و بداخلاقی به مقدسات سایر مذاهب اسلامی تاکید موکد داشته و توهیت واهانت را حرام شرعی موکد می دانند .که اجمالا به برخی از آن اشاره می شود:

1-یکی از علمای قم منظومه فقهی منتشر کرد نسخه ای نزد آیت الله بروجردی فرستاد در یکی از ابیات به خلفا توهین شده بود، آیت الله بروجردی گفتند: در این شرایط وقت این حرف هاست؟آن هم بصورت مکتوب در این اثر شیعی؟ ایشان دستور دادند که این بیت حذف و با هزینه خودش اصلاح شود .

2-آیت الله وحید خراسانی

جمعی از مومنین طی نامه ایی از ایشان پرسیدند ما جمعی هستیم ساکن در محلی که اهل سنت زندگی می کنند آنها ما را کافر می دانند آیا ما هم می توانیم مقابله به مثل و معامله کفر کنیم ؟ ایشان پاسخ دادند:هرکس شهادت به وحدانیت خدا ورسالت خاتم الانبیا بدهد مسلمان است وجان و مال وعرض او مانند جان وعرض  مال کسی که پیرو مذهب جعفری است محترم است و

3-آیت الله بهجت

آیت الله هادوی تهرانی می گوید: آیت الله بهجت مانند آیت الله بروجردی از حامیان تقریب مذاهب اسلامی بودند و کلامشان این است که:مسائل شیعه وسنی مربوط به گذشته های تاریخ است و نباید این مسائل باعث اختلاف شیعه وسنی شود بلکه فضائل و مرجعیت اهلبیت را مطرح کنیم .

همچنین نقل شده عده ایی از جمله احمد توکلی ومهندس فرشیدی وزیر آموزش وپرورش به محضر آیت لله بهجت رسیدند آقای توکلی از ایشان پرسید، بنده در دانشگاه ناتینگهام انگلیس درس می خوانم در آنجا دانشجویان عرب سنی نماز جماعت دارند و من اول وقت در نماز جماعت انان شرکت می کنم آیا نمازم را باید اعاده کنم ؟ ایشان فرمودند:نه تنها اعاده نماز واجب نیست بلکه نمازخواندن پشت سر آنان از شمشیر زدن در رکاب رسول خدا در صف اول جنگ احد ثوابش بیشتر است .و فرمود: اگر ما شیعیان و امامان ما اینگونه عمل نمی کردند پنج نفر شیعه آن روز اکنون 150میلیون شیعه نبود.

همچنین حجت الاسلام والمسلمین نیک اقبال از شاگردان آیت الله خوشوقت و امجد در کتاب معرفت نفس نقل کرده است که یک بار خطیبی بر منبر سخن  را در معایب خلیفه دوم بسط داد وشدیدا بر او تاخت، وقتی از منبر پایین آمد مرحوم بهجت به ایشان فرمود: تو مطمئنی که اگر در سقیفه بنی ساعده بودی همان کاری را که عمر کرد نمی کردی ؟

4-آیت الله سیستانی در جمع علمای شرکت کننده در کنفرانس وحدت در نجف اشرف

بعد از تعرض به مرقد عسکریین من همه شیعیان را به آرامش دعوت کردم و از آنها خواستم که واکنشی نشان ندهند و گفتم که این اقدام از طرف اهل سنت نیست بلکه ریشه فتنه تفرقه افکنی در خارج است .من در زمان طلبگی نزد شیخ احمد الراوی که از علمای اهل سنت در سامرا بود درس خواندم و به ذهنم خطور نکرد که ایشان پیرو مذهب دیگری است، همچنین به برخی از پزشکان که از اهل سنت بودند مراجعه می کردیم و چون ما از طلاب علوم دینی بودیم از ما پول ویزیت نمی گرفتند و اصلا فکر نمی کردند که ما شیعه هستیم یا نه .باید بر مشترکات تمرکز کنیم و دلیلی ندارد به مسائل اختلافی بپردازیم ، مشارکت کردن در ایجاد تفرقه حتی به اندازه یک کلمه ونصف کلمه جایز نیست .

5-امام خمینی و مقام معظم رهبری ، استاد مطهری ، شهید بهشتی و در حال حاضر از منادیان وحدت وتقریب مذاهب اسلامی بوده وهستد رهبر انقلاب در پاسخ به سوالی در مورد حدیث رفع القلم فرمودند: هرگونه گفتار یا کردار و رفتاری که در زمان حاضر سوژه وبهانه به دست دشمن بدهد ویا موجب اختلاف و تفرقه بین مسلمین شود شرعا حرام اکید است .

قرآن و راهکار گفتمان بین مذاهب اسلامی

الف :طرح گفتگوی منطقی وعالمانه

قرآن غنی ترین منبع احتجاج ومناظره دینی ، دین خردورزی وعقل محوری است.قران کریم به منظور تحقق وحدت به امت اسلامی بهترین راهکار را در عرصه گفتمان بین مسلمین ارائه کرده است .این گفتمان شامل سه بخش استدلات عقلی،بحث های عاطفی ومناظره های قرآنی ،خردمندانه،دلسوزانه است .(قمی،ج2ص151)

ادع الی سبیل ربک بالحکمه والموعظه الحسنه وجادلهم بالتی هی احسن

شکی نیست که در این آیه سه قید حکمت ،موعظه و مجادله احسن،مربوط به طرز سخن گفتن است و رسول گرامی مامور شد به یکی از این سه طریق مخصوص دعوت کند.

ما اتاکم الرسول فخذوه و ما نهاکم عنه فانتهوا(،7)

در آیات فراوان سخن ودستور پیامبر بعنوان الگو معرفی شده که هوای نفس در آن نفی شده است.

ب :طرح گفتگوی مودبانه و اخلاق محور

از منظرقرآن،گفتگو بستر اساسی تبادل افکار و آرای بشر و تنها راه دعوت و تبلیغ اسلامی است.

فبشر عبادی الذین یستمعون القول فیتبعون احسنه اولئک الذین هداهم الله و اولئک هم اولواالباب (زمر،17)

درقرآن بعد از لفظ الله،واژه قول ومشتقات آن در رتبه بعدی قرار گرفته است .

ج :طرح مشترکات دینی

قرآن مسلمانان را در صورت اختلاف ،به اصل توحید و رسالت پیامبر ارجاع داده است وبا صراحت اعلام کرده است که با گروه یاغی وم باید پیکار جدی شود.

قل یا اهل الکتاب تعالوا الی کلمه سواء بیننا و بینکم الانعبد الا الله و لا نشرک به شیئا.(آل عمران،64)

وان طائفتان من المومنین اقتتلوا فاصلحوا بینهما فان بغت احداهما علی الاخری فقاتلوا التی تبغی حتی تفئ الی امرالله .(حجرات،9)

یاایهالذین امنوا اطیعوا الله و اطیعوا الرسول واولی الامر منکم فان تنازعتم فی شئی فردوه الی الله والرسول .(نساء،59)

2. حضور در مسجد و جماعت

قرآن کریم می فرماید: وَأَقِیمُواْ الصَّلاَةَ وَآتُواْ اَّکَاةَ وَارْکَعُواْ مَعَ الرَّاکِعِینَ(بقره: 43)

 و نماز را به پا دارید؛ و زکات را بپردازید، و همراه رکوع کنندگان رکوع کنید.

حضور مسلمین مذاهب اسلامی در نماز جماعت یکدیگر (با آداب، ارکان و اهمیتی که برای آن ذکر شده)تیر خلاصی بر نقشه های شوم دشمنان امت اسلامی در ایجاد دشمنی و اختلاف و نیز در جهت تقویت وحدت، انسجام و هماهنگی مسلمانان بسیار موثر خواهد بود

3-مدیریت اختلاف ها

اختلاف در بین مذاهب اسلامی در موضوعات مختلف کلامی ،فقهی،تفسیری،تاریخی از مسائل انکارناپذیر بوده،و از همان سده اولیه اسلام تا کنون وجود داشته است و اساسا این اختلافات نه از بین رفتنی است و نه معتقدان به وحدت وتقریب اسلامی  بدنبال از میان برداشتن آن و یک پارچه سازی مذاهب اسلامی اند.بلکه آنچه که جزء اهداف اصولی و بنیادی اندیشمندان تقریبی است، اولا،مدیریت این اختلافات به گونه ایکه ضمن پذیرش تمامی اختلافات نظری و تئوریک و فتاوا در حوزه های مختلف، همچنان در حوزه اندیشه و گفتمان باقی بماند و بسمت تنازع، تخاصم، دشمنی، تفرقه و طرد همدیگر کشیده نشود. ثانیا، در عرصه گفتگو و کلام، به معتقدات و مقدسات یکدیگر از هر گونه توهین، دشنام، تحقیر و بداخلاقی پرهیز جدی شود، همانگونه که سیره معصومین علیهم السلام و علما ودانشمندان سلف همچون شیخ مفید، شیخ طوسی، سیدمرتضی، شهیدین خواجه نصیر ، علامه حلی، آیت الله بروجردی ، حضرت امام، مقام معظم رهبری، آیت الله بهجت، آیت الله معرفت، علامه عسکری و. و علما و بزرگان اهل سنت، بویژه ائمه مداهب چهارگانه انان اینگونه بوده و هیچگاه از مرز اخلاق وادب و شریعت در مباحثات و مناظرات نمی نمودند. 

شیوه ایی که قرآن کریم منادی آن و سیره حضرت رسول (ص)و ائمه اطهار و علمای اسلامی در گفتار وعمل به عنوان یک گنجینه گراسنگ در دسترس مسلمین قرار داده شده است.و غفلت ویا روی گردانی متعمدانه از این روش وسیره ، نتیجه ایی جزء ضعف عمومی جهان اسلام ، سیطره بیش از پیش استکبار وصهیونیزم و یافتن زمینه جولان جریان ها واندیشه های اقلیت افراطی تخریبی، تکفیری بر اکثریت خردمندان و اندیشمندان تقریبی جهان اسلام و به مسلخ رفتن میراث گرانقدر پیامبراعظم و ائمه اطهار علیهم السلام خواهد بود.

در این راستا وظیفه دولت مردان نظام جمهوری اسلامی به عنوان ام القرای اسلام در عرصه تعاملات و موضوع گیری های ی در ارتباط با دولت های اسلامی بسیار حائز اهمیت است، مدیریت تریبون های رسمی وغیر رسمی کشور باید در دستور کار جدی قرار گیرد، علاوه بر آن یادمان باشد که نقشه استعمار پیر در به زانو در آوردن و شکستن اقتدار امت اسلامی ترویج اختلاف در میان انان است .

یحیی کمال

دستان دشمنان اسلام در آستین دوستان جاهل یا مغرض

در سال های اخیر از سوی برخی از ظاهرا متدینی و محبین اهل بیت علیهم السلام در برخی از نقاط کشور ودر محافل خصوصی و بعضا عمومی تر در جامعه اسلامی اعمالی سر می زند که بلحاظ دینی و مذهبی و هم ی و براساس مستندات روایی متقن و ستند منقول ، در تناقض با کتاب و سنت صحیح و سیره و رفتار اهل بیت علیهم السلام بوده و مخالف نظر علماء ، اندیشمندان وفقهای اسلامی بوده و تا جایی که برخی این نظر را اجماعی بین شیعه و اهل تسنن دانسته اند .

یکی از این اعمال ، اقداماتی است که با برداشت غیر صحیح از روایات غیر معتبر، ضعیف و ساختی در روز نهم ربیع الاول در قالب جشن و سرور و بعضا با ارتکاب اعمال خلاف شرع انجام می گیرد .

این دسته از افراد با استناد غلط از روایات رفع القلم و بهره گیری از حدیق من بلغ و توسعه دادن قلمرو قاعده تسامح در ادله سنن به نقل های تاریخی و بظاهر با نیت دوستی و محبت اهل بیت علیهم السلام و دشنمی با دشمنان آنان انجام می گیرد .

در این فرصت و به بهانه روز نهم ربیع الاول به بررسی اجمالی حدیث رفع القلم و من بلغ و آسیب های چنین مراسم واعمالی ونیز در خاتمه نظرات و فتوای علماء وفقهای شیعه پرداخته واشاره خواهیم کرد .

بررسی یک واقعه تاریخی

بسیاری از بزرگان ، مورخان و علماء اسلامی امامی تاریخ کشته شدن وترور خلیفه دوم را 26 یا 29 ذی الحجه می دانند و بر این موضوع اتفاق نظر دارند .بگونه ایکه شیخ صدوق در کتاب مسار الشیعه گفته است: در روز 26 ذی الحجه سال 23 هجری عمربن خطاب مجروح و در 29 همان ماه ارتحال یافت .همچنین در کتاب سرائر ابن ادریس حلی امده است: باید دانست که قتل خلیفه دوم در 26 ذی الحجه سال 23 هجری واقع شده است و این مطلب اجماع شیعه واهل تسنن است .

علاوه براین سید بن طاووس در کتاب اقبال الاعمال نوشته است: در رابطه با روز نهم ربیع الاول روایتی نقل شده است وبرخی از برادران امامی غیر عرب در این روز جشن گرفته و معتقدند  این روز روز کشته شدن فردی است که به خدا و رسول اهانت کرده و دشمنی ورزیده ولی من با وجود فحص در کتب، تاکنون روایتی موافق بااین روایت نیافته ام

اشتباه در نقل حادثه نهم ربیع الاول

بسیاری از محققان بر این باورند که در نقل این حادثه به اشتباه و سهو ویا عامدانه وآگاهانه تغییری رخ داده است .و منشاء این تغییر واشتباه نیز کشته شدن عمربن سعد فرمانده ظالم لشکریزید در روز نهم ربیع الاول به دست مختار ثقفی است که بخاطر شباهت نام عمربن خطاب با عمر بن سعد این اشتباه بوجود امده است افزون بر آن ، همگی منابع براین موضوع تصریح کرده اند که ابو لولو پس از ترور خلیفه دومو کشته ومجروح کردن عده ایی در مسجد النبی ، خود زنی کرده و کشته شده است .و موضوع فرار او به ایران وکاشان به نظر برخی از علما ازجمله قاضی نور الله تستری خالی از واقعیت است .ایشان در جلد 2 کتاب مصائب النواصب در رد کابی که شخصی سنی مذهب برضد شیعه نوشته، می نویسد وبه مسئله مراسم نهم ربیع الاول اشاره می کند و می گوید: این کار مورد تایید علماء شیعه نبوده و در زمان ما اینگونه اعمال و اعمالی که در رابطه با ابو لولو در کاشان انجام می گیرد متروک شده است .

بررسی حدیث رفع القلم

استناد عده ایی از ناهلان در برگزاری برخی از اعمال خلاف شرع و با نیت بظاهر حب اهل بیت حدیث رفع القلم است که از سوی علامه مجلسی در بحار نقل شده است .

این حدیث که با سلسله سند از طریق محمدبن اب العلاء و یحییبن محمد جریح بغدادی از امام علی نقی امام هادی نقل شده است که در بخش از این حدیث امده است خدا در این روز هیچ گناهی را برای بندگان ثبت نمی کند وشیعیان برای انجام هر گناهی دستشان باز است :

امرت الکرام الکاتبین ان یرفعوا عن الخلق کلهم ثلاثه ایام من ذالک الیوم (نهم ربیع الاول)ولااکتب علیهم شیئا من خطایاهم کرامه لک و لوصیک .

1-با بررسی منبع حدیث و هم چنین راویان و اسناد روایت حدیث در می یابیم نام بسیاری از راویان در کتب حدیثی ذکر نشده وبرخی دیگر نیز افراد قابل اعتمادی نیستند

2-طبق روایات معتبر از معصومین از جمله امام صادق (ع)، هرحدیث وروایتی که از معصومین نقل شده باشد که با کتاب خدا و سنت معتبر وعقل سلیم در تعارض باشد مطرود است وباید به دیوار کوبیده شود واین روایت از حیث متن ومحتوا جزء همین دسته از روایات می باشد که با آیات مختلف قران کریم از جمله سوره زال و نیز با سخنان دیگر ائمه علیهم السلام که فرموده اند: ما من نکبه تصیب العبد الابذنب (هیچ زشتی به بنده نمی رسد مگر بخاط گناه)و یا لاتنال ولایتنا لا بالعمل والورع (به ولایت ما نتوان رسید مگر با اعمال صالح و دوری از گناه )در تعارض صریح وآشکار است .

در حدیثی از کتاب اخبار عیون الرضا امام رضا نقل شده است که ایشان فرموده اند: احادیثی  از زبان ما نقل شده که نسبت به دشمنان اهل بیت صریحا  دشنام داده شده را ساخته و پرداخته مخالفان است.

آن حضرت به این ابی المحمود فرموده اند: مخالین ما سه دسته خبر در فضائل ما جعل کرده اند:

1-غلو 2-کوتاهی در حق ما 3 تصریح به بدی های دشمنان ما و دشنام به آنها

وقتی مردم اخبار غلو را می شنوند ما را را تکفیر می کنند و می گویند:شیعه قائل به ربوبیت ائمه خود می باشند و وقتی کوتاهی در حق ما را می شنوند به ما معتقد می شوند و وقتی بدی دشمنان ما و دشنام به ایشان را می شنوند ما را دشنام می دهند حال آنکه خداوند می فرماید لاتسبوا الذین یدعون من دون الله یسبواالله عدوا بغیرعلم

همچنین فرموده اند : دو گروه کمر مرا شکستند: فرد جاهل ومقدس نما که با جهلش باعث می شود مردم به دین عمل نکنند و دیگری عالم بی تقوا که بی تقوایی اش مردم را از علم ودانش بی زار می کند .

3-اختلاف زیادی بین نقلهای مختلف این روایت از جمله روایت اسحاق در کتاب مختصر به نقل از امام هادی ولی در کتاب انوار النعمانیه آن را از امام حسن عسکری نقل می کند.

4-نوع ادبیات و واژه ها و کلمات حدیث گواهی می دهد که این روایت بعد از عصر غیبت بوسیله برخی از افسانه سرایان همانند یک سریال و داستان و منطبق با اعتقاد برخی از اهل غلو چینش، ساخته وپرداخته شده است  .

5-اصولا بنابر نظر فقهاء حدیث رفع القلم در مورد کودکان،مجانین و افراد خوابیده بوده که اگر این افراد دچار لغزش و گناهی شدند، حرجی نیست وگناهی برای انان نوشته نخواهدشد.اما ظاهرا عده ای از افراد مغرض وفرصت طلب با بهره گیری از این روایت ضعیف و غیر معتبر و نیز استفاده از روایت ضعیف دیگری مثل من بلغ و توسعه در قلمرو قاعده تسامح در ادله سنن که مربوط به برخی از مستحبات است به نقل تاریخی و بیان فضائل و ذم افراد هرگونه اعمال خلافی را برای افراد مجاز شمرده و ثوابی هم مترتب آن کرده اند.

نظرات علما وفقها در زمینه حدیث رفع القلم و مراسم نهم ربیع الاول و توهین به بزرگان و مقدسات مذاب دیگر

1-یکی از علمای قم منظومه فقهی منتشر کرد نسخه ای نزد آیت الله بروجردی فرستاد در یکی از ابیات به خلفا توهین شده بود، آیت الله بروجردی گفتند: در این شرایط وقت این حرف هاست؟آن هم بصورت مکتوب در این اثر شیعی؟ ایشان دستور دادند که این بیت حذف و با هزینه خودش اصلاح شود .

2-آیت الله وحید خراسانی

جمعی از مومنی طی نامه ایی از ایشان پرسیدند ما جمعی هستیم ساکن در محلی که اهل سنت زندگی می کنند آنها ما را کافر می دانند آیا ما هم می توانیم مقابله به مثل و معامله کفر کنیم ؟ ایشان پاسخ دادند:هرکس شهادت به وحدانیت خدا ورسالت خاتم الانبیا بدهد مسلمان است وجان و مال وعرض او مانند جان وعرض  مال کسی که پیرو مذهب جعفری است محترم است و

3-آیت الله بهجت

آیت الله هادوی تهرانی می گوید: آیت الله بهجت مانند آیت الله بروجردی از حامیان تقریب مذاهب اسلامی بودند و کلامشان این است که:مسائل شیعه وسنی مربوط به گذشته های تاریخ است و نباید این مسائل باعث اختلاف شیعه وسنی شود بلکه فضائل و مرجعیت اهلبیت را مطرح کنیم

همچنین نقل شده عده ایی از جمله احمد توکلی ، مهندس فرشیدی وزیر آموزش وپرورش به محضر آیت لله بهجت رسیدند آقای تولکی از ایشان پرسید بنده در دانشگاه ناتینگهام انگلیس درس می خوانم در آنجا دانشجویان عرب سنی نماز جماعت دارند و من اول وقت در نماز جماعت انان شرکت می کنم آیا نمازه را باید اعاده کنم ؟ ایشان فرمودند:نه تنها اعاده نماز واجب نیست بلکه نمازخواندن پشت سر آناناز شمشیر زدن در رکاب رسول خدادر صف اول جنگ احد ثوابش بیشتر است .و فرمود: اگر ما شیعیان و امامان ما اینگونه عمل نمی کردند پنج نفر شیعه آن روز اکنون 150میلیون شیعه نبود.

همچنین حجت الاسلام والمسلمین نیک اقبال از شاگردان آیت الله خوشوقت و امجد در کتاب معرفت نفس نقل کرده است که یک بار خطیبی بر منبر شخن  را در معایب خلیفه دوم بسط داد وشدیدا بر او تاخت، وقتی از منبر پایین آمد مرحوم بهجت به ایشان فرمود: تو مطمئنی که اگر در سقیفه بنی ساعده بودی همان کاری را که عمر کرد نمی کردی ؟ واجب است از ادبیات تشنج آفرین پرهیز شود .

4-آیت الله سیستانی در جمع علمای شرکت کننده در کنفرانس وحدت در نجف اشرف

بعد از تعرض به مرقد عسکریین من همه شیعیان را به آرامش دعوت کردم و از آنها خواستمم که واکنشی نشان ندهند و گفتم که این اقدام از طرف اهل سنت نیست بلکه ریشه این فتنه تفرقه افکنی در خارج است .من در زمان طلبگی نزد شیخ احمد الراوی که از علمای اهل سنت در سامرا بود درس خواندم و به ذهنم خطور نکرد که ایشان پرو مذهب دیگری است ، همچنین به برخی از پزشکان که از اهل سنت بودند مراجعه می کردیم و چون ما از طلاب علوم دینی بودیم از ما پول ویزیت نمی گرفتند و اصلا فکر نمی کردند که ما شیعه هستیم یا نه .باید بر مشترکات تمرکز کنیم و دلیلی ندارد به مسائل اختلافی بپردازیم ، مشارکت کردن در ایجاد تفرقه حتی به اندازه یک کلمه ونصف کلمه جایز نیست .

5-آیت الله تبریزی در پاسخ سوالی در زمینه حدیث رفع القلم فرمودند: روایت مزبور صحیح نیست

6-آیت الله فاضل لنکرانی

ایشان فرمودند: حدیث رفع القلم صحیح نیست و مسلمان موظف به انجام واجبات دینی بوده و فرقی در ایام سال نسبت به آن وجود ندارد و انجام اعمالی که موجب تفرقه مسلمین یا وهنشیعه شود جایز نیست

7-آیت الله ناصر مکارم

ما روایتی با عنوان رفع القلم در مورد ایام مخصوص در منابع نداریم ، بر فرض چنین چیزی باشد که نیست مخالف کتاب وسنت است و چنین روایاتی قابل پذیرفتن نیست  وحرام وگناه در هیچ زمانی مجاز نیست و همچنین سخنان رکیک

8-امام خمینی و مقام معظم رهبری ، استاد مطهری ، شهید بهشتی و در حال حاضر از منادیان وحدت وتقریب مذاهب اسلامی بوده وهستد رهبر انقلاب در پاسخ به سوالی در مورد حدیث رفع القلم فرمودند: هرگونه گفتار یا کردار و رفتاری که در زمان حاضر سوژه وبهانه به دست دشمن بدهد ویا موجب اختلاف و تفرقه بین مسلمین شود شرعا رام اکید است .

       منابع
1- مهدی مسائلی – نهم ربیع جهالت ها و خسارت ها
2- سید رضی – نهج البلاغه ( نسخه صبحي صالح)
3- علامه مجلسی – بحارالانوار
4- شیخ کلینی – کافی
5- شیخ صدوق – من لایحضره الفقیه
6- شیخ حرّ عاملی – وسائل الشیعه
7- شیخ مفید – مسارالشیعه
8- شیخ مفید – الجمل
9- علی بن بابویه – فقه الرضا
10- شیخ صدوق – عیون اخبار الرضا
11- شیخ طوسی – تفسیر تبیان
12- شیخ صدوق – معانی الاخبار
13- سید ابن طاووس – اقبال الاعمال
14- راغب اصفهانی – مفردات
15- ابن ابی الحدید – شرح نهج البلاغه
16- استاد ابولفضل بهرام پور – حق با کیست
17- حجت السلام قزوینی – مقاله ای در مورد وحدت
-  استاد رسول جعفريان –  صفويه در عرصه دين ، فرهنگ و سياست
19-  استاد رسول جعفریان -  تاریخ تشیع در ایران تا طلوع دولت صفوی

برای داشتن زندگی بهتر و توام با آرامش و آسایش باید همه عناصر و عوامل دخیل در زندگی بدرستی در جای خود قرار بگیرند و وظیفه خود را بدرستی انجام دهند و تا این مهم محقق نشود نمی توان انتظار جامعه نشاط آفرین و آرامش بخش را داشته باشیم و این نمی شود مگر اینکه آحاد جامعه  تلاش کند خود درست بیاندیشد و درست رفتار کند و به دیگران و به حقوق انان احترام بگذارد،و در پی خیر و شر دیگران نباشد. وبگونه ایی فکر ،اندیشه و رویکرد خود در زندگی را سامان دهد که همه مخلوق خدا در آن دایره قرار گیرند .چرا که جز خداوند از حقیقت شخصیت و نیک وشر ادمی خبر ندارد .

عرفا گفته اند : اگر کسی را نیمه شب در حال گناه و معصیت دیده ای هنگام صبح حق نداری او را به دیده تحقیر و خواری و مذمت واینکه شخص گناه کار و فاسقی است نگاه کنی و بر او حکم برانی چرا که شاید در وقت سحر از گناه خود توبه کرده و خود را پاک کرده باشد .

حادثه غدیر و ضرورت رویکرد فهم تمدنی به آن

یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک وان لم تفعل وما بلغت رسالته والله یعصمک من الناس

دو رویکرد نسبت به غدیر :

الف : رویکرد سنتی و همیشگی  که برآن اساس شیعه جشن می گیرد و به هم تبریک می گویند ومتاسف از اینکه پس از پیامبر به آن بی توجهی شد .

غدیر یکی از ابتکارات اساسی وزیربینایی پیامبر جهت حفظ و سلامت حکومت دینی اسلامی مبتی برعصمت وعدالت بود

تفاوت اساسی پیامبر اسلام با سایر پیامبران الهی در تشکیل نظام وحکومت دینی  است

همه اقدامات پیامبر در 23سال نبوت نشانگر این هدف است .صلح وسازش ها ، جنگ وسختگیری و خشونت ها اعزام نماینده ها دریافت خراج وجزیه ها ،

هر اقدام و حرکتی که در مقابل این هدف پیامبر قرار می گرفت به شدت از سوی پیامبر سرکوب می شد .

نگرانی ها ودلمشغولی هی پیامبر نسبت به آینده اسلام

1-بازگشت به معیارهای جاهلی، ارتداد بویژه در نسل دوم وسوم

عوامل :هواپرستی : انی اخاف ان یفتح علیکم الدنیا بعدی فینکر بعضکم بعضا وینکرکم اهل السما

2-حقوق مردم و مکارم اخلاق و توجه به نیازهای انان

3-فساد کارگزاران ومسئولین نظام

انی اخاف علیکم استخفافا بالدین، وبیع الحکم، قطیعه الرحم و ان تتخذوا القرآن مزامیر ،تقدمون احدکم ولیس بافضلکم

غدیر برای جلوگیری از فسادهای فوق الذکر ورفع نگرانی های پیامبر بود .ولازمه آن وجود وحضور رهبری با ویژگی های خاص در راس حکومت است .

اما بخاطر عدم توجه به سفارش پیامبر و مصوبات غدیر همه نگرانی های پیامبر تحقق پیدا کرد .

بعد از پیامبر بازگشت به معیارهای جاهلی در میان مردم وکارگزاران حکومت ، بازگشت از اسلام وشروع جنگ های رده ، فساد کارگزاران و یاران پیامبر به امور اقتصادی و جمع ثروت واموال که لیست بلندبالایی از سوی مورخان در این مورد ذکر شده

ب : رویکرد به فهم تمدنی غدیر

فهم تمدنی یعنی فارغ از نگاه به غدیر از حیث یک حادثه تاریخی و مربوط به یک مذهب ویا دین و اینکه در کشوری شیعی  وخاصه ایران جشن گرفته شود و نیز تاسف خوردن ازینکه چرا مانع از سفارش پیامبر شدند به غدیر با رویکرد فرا تر از یک کشور ، یک ملت و یک مذهب و یک برهه از زمان و در دایره یک دین بلکه نقش مثبت وتاثیر گذار آن برای همه کشورها و تمامی بشریت و برای تمامی زمان ها است .واینکه ظرفیت غدیر با این فهم چگونه می تواند برای بشریت و تام زمان ها نقش ایفا کند و موجب نجات وهدایت ملت ها ودولت ها شود .

انقلاب ونظام اسلامی تداوم خواسته پیامبر در غدیر

دل مشغولی ها پیامبر می تواند دست مایه امروز وفردای نظام ما باشد .

آیا آن نگرانی ها در نظام ما در حال تحقق است ؟ دور شدن از شعار ها، شبهات وتردید های نسل دوم وسوم انقلاب وجوانان نسبت به کارکرد وکارآمدی نظام وشعارها ، فساد کارگزاران و آلودگی یاران واصحاب در امور اقتصادی و ثروت اندوزی .

چالش ها

تفرقه وچند دستگی

فساد سیستم مدریتی

خروج از شایسته سالاری

از دست رفتن جوانان ودور شدن انان از انقلاب با تهاجمات در فضای مجازی

به بهانه دهه بصیره

قل هذه سبیلی ادعوا الی الله علی بصیره انا و من اتبعنی

ای پیامبربگو: این است راه من که از روی بصیرت، مردم را به یکتا پرستی فرا می خوانم. این است راه من  و کسانی که مرا پیروی کرده اند( 108یوسف)

در خبرها شنیدیم که از سوی مجلس شورای اسلامی دهه ای دیگر به نام دهه بصیرت که 9 لغایت 19 دی ماه را شامل    می شود، به تقویم جمهوری اسلامی افزوده شده است. 

نگارنده در این مجال در صدد قضاوت نسبت به میزان درستی دهه سازی ها در کشور بلحاظ صرف بودجه و اعتبار فراوان از بودجه عمومی کشور و تحمیل آن بر اقشار کم درآمد بویژه در شرایط فعلی اقتصادی کشور نیست بلکه تصمیم دارد این پدیده را سوای مباحث اقتصادی، تراکم و ترافیک نام گذاری ها و مناسک سازی ها در کشور، بلحاظ ایجاد یک فرصت ناب ی اجتماعی، کالبد شکافی کرده و اقتضائات و بایسته های این نفحه را به منظور بهره گیری بهینه و حداکثری و شناخت آسیب ها و عواملی که مانع دست یابی به اهداف و مصالح کشور وانقلاب اسلامی می شود را اشاره نماید.

واژه بصیرت از ریشه بصر بمعنی بینایی دل است، راغب می گوید: به درک دل بصیرت گفته می شود. این معنی، مرادف معرفت و درک است و همان است که از صحاح و اقرب الموارد نقل شده است که یکی از معانی بصر، علم است .طبرسی در آیه ادعوا الی الله علی بصیره انا (یوسف 108)آن را معرفت و بینایی دل معنی کرده است .همچنین در قاموس و صحاح، حجت ودلیل را یکی از معانی بصیرت شمرده اند، این ظاهرا بدان جهت است که حجت و دلیل سبب بصیرت می شود . اجمالا انچه که از مفهوم قرآنی بصیرت بر می آید ایجاد، گسترش و  افزایش دانایی ومعرفت و در نهایت بکارگیری این دانایی ومعرفت در زوایای مختلف زندگی است.

حال با توجه به معنی و مفهوم قرآنی کلمه بصیرت، باید ببینیم  از این واژه در دهه بصیرت چگونه، برای چه کسانی و با چه هدفی استفاده میشود و باید بشود و به عبارت روشنتر بایسته های این دهه و امور لازم الاجتناب آن کدام است؟ لذا ذیلا به برخی از این موارد اشاره می شود:

1-اساسا آیا در دهه بصیرت قرار است مخاطب آن صرفا مردم باشند یعنی بصیرت افزایی وافزایش معرفت و دانایی مردم مد نظر و هدف قرار گرفته است یا بخش دیگری از جامعه مثل مسئولین و خواص ؟

شاید بنظر بعضی قائل به جمع بودن، عقلانی ترین و بهترین جواب پرسش فوق باشد. اما یقینا این جواب، پاسخی بظاهر صحیح و بعبارت دیگر صحیح نماست چرا که به باور راقم این سطور به میزانی که مسئولین و خواص اعم از صاحبان قدرت ی و یا به حاشیه رانده شدگان، نیازمند به بصیرت افزایی هستند، عموم مردم نیازمند این میزان از بصیرت و افزایش بیداری ودانایی نیستند. به عبارت دیگر مسئولین و برخی از خواص بیش از مردم نیازمند بصیرت افزایی می باشند. مردم در چهار دهه انقلاب اسلامی همواره با حضور در عرصه های مختلف و بحران های بوجود امده، حمایت خود را در قالب های مختلف اعم از حضور در انتخابات، راهپیمایی ها، دفاع مقدس، مقاوت در برابرفشارهای کمرشکن اقتصادی، بی تدبیرهای در عرصه اجرایی کشور، به منصه ظهور گذاشته اند. ولیکن باید دید مسئولین در طی چهار دهه انقلاب اسلامی چه میزان بر اصول انقلاب و آرمان ها و شعارهای امام راحل متعهد بوده و در این مسیر حرکت کرده اند؟ چه میزان در تدوین قوانین و اجرای ت های اقتصادی، عدالت محوری و عدالت گستری در میانشان حاکم بوده است؟ توجه و حمایت عملی به تعبیر امام راحل نسبت به محرومان، پابرهنگان و زاغه نشینان  چه میزان در دستور کار انان قرار گرفته است؟ در عرصه مقابله با فساد صاحبان قدرت و مرفه هان بی درد، چه میزان همت عملی گماشته اند؟ ساده زیستی و مقابله با زندگی اشرافی در میان مسئولین و وابستگان دور و نزدیک انان که به مثابه غده چرکین نظام و منشاء نگرانی های مردم شده است چه اندازه و میزان است؟ و صدها مسائل از این دست، عملیات بصیرت افزایی در میان مسئولین را ضرورتی تر ،واجب و فوری تر نسبت به مردم نشان می دهد.

2-تمرکز بر توجه دادن به دشمن مشترک انقلاب اسلامی متشکل ازاستکبار جهانی به رهبری امریکا و صهیونیزم بین المللی و افراط گرایی مذهبی و نقشه ها و راهای نفوذ آنان می تواند در فعالیت های بصیرت افزایی اثرات و برکات خوبی در صیانت از انقلاب اسلامی داشته باشد .

3-تمرکز بر تبیین اصل ولایت فقیه و کارآمدی آن و پاسخ به شبهات پیرامونی

4- جلوگیری از صرف هزینه های فراوان از بیت المال وجیب مردم با توجه به وضعیت خاص اقتصادی و تحریمی کشور

5-جلوگیری از برجسته سازی اختلافات سلیقه ایی، حمله و تهاجم غیر اخلاقی واصولی نسبت به سلیقه های غیرهمسو ، قبول و پذیرش وجود اختلاف سلایق ی داخل نظام و احترام گذاردن بر تنوع دیدگاه های ی خانواده انقلاب که شاه کلیدتوفیق در عرصه تحکیم پایه های جمهوریت نظام و مقابله با دسیسه های دشمن نسبت به ایجاد بحران مشروعیت و ناکارآمدی و چنددستگی داخلی خواهد بود .

6- رویکرد تمدنی به دهه بصیرت بجای تمرکز بر حوادث گذشته که خود معلول عوامل مختلف از جمله بی تدبیری ها، سهل انگاری ها، لجاجت ها و حمایت های غیر اصولی مسئولین و برخی از خواص در عرصه ی واجرایی بود.

7-اكنون كه غرب مشغول تجهيز و اتحاد تمام قواى ضد اسلام و ضد عدالت عليه اسلام و مسلمين  خاصه ایران اسلامی است. ضرورت دارد، مجموع اين توطئه‏ ها و اتحادها موجب تقويت‏ حس درد مشترك در کشور شده و بافت وجدان ملى ايشان را تقويت کند.

مليتى كه حاكميت هر قوم و طبقه و خانواده‏اى را نفى و انكار مى‏كند و آزادى و رهايى بشر از همه غل و زنجيرهاى فكرى و اجتماعى و سياسى و هدايت او به آستان قرب پروردگار عالم، اساس و زير بناى آن است. مردانى چون عبد الرحمن كواكبى،سيد جمال الدين اسدآبادى،محمد عبده،نائينى ، اقبال ، بشير ابراهيمى، آیت الله بروجردی، حضرت امام و مقام معظم رهبری  پيشروان آن بينش جديد از توحيد و اسلام و پايه‏گذاران مليت جديد توحيدی بوده وهستند.

درویشی تهی‌‌دست از کنار باغ کریم خان زند عبور می‌کرد. چشمش به شاه افتاد و با دست اشاره‌ای به او کرد. کریم خان دستور داد درویش را به داخل باغ آوردند.

کریم خان گفت: این اشاره‌های تو برای چه بود؟

درویش گفت: نام من کریم است و نام تو هم کریم و خدا هم کریم.

آن کریم به تو چقدر داده است و به من چی داده؟

کریم خان در حال کشیدن قلیان بود؛ گفت چه می‌خواهی؟

درویش گفت: همین قلیان، مرا بس است.

چند روز بعد درویش قلیان را به بازار برد و قلیان بفروخت.

خریدار قلیان کسی نبود جز کسی که می‌خواست نزد کریم خان رفته و تحفه برای خان ببرد.

پس جیب درویش پر از سکه کرد و قلیان نزد کریم خان برد.

روزگاری سپری شد. درویش جهت تشکر نزد خان رفت.

ناگه چشمش به قلیان افتاد و با دست اشاره‌ای به کریم خان زند کرد و گفت: نه من کریمم نه تو؛ کریم فقط خداست، که جیب مرا پر از پول کرد و قلیان تو هم سر جایش هست.

امام علی علیه السلام :

اُبذُل لِصَدیقِکَ کُلَّ المَوَدَّةِ وَ لا تَبذُل لَهُ کُلَّ الطُّمَأنینَةِ وَأعطِهِ مِن نَفسِکَ کُلَّ المُواساةِ وَ لا تَقُصَّ إلَیهِ بِکُلِّ أسرارِکَ 

تمامی محبت و  دوستى  خود را نثار دوستت کن ، امّا به او اطمینان و اعتماد کامل نداشته باش ، و با او، کاملا  یکْ‏دل باش، امّا همه اسرارت را با او بازگو مکن

غرر الحکم و درر الکلم، حدیث2463

این کلام نورانی وکاربردی امام علی علیه السلامرا با توجه به وضعیت اجتماعی ، فرهنگی وتربیتی افراد جامعه امروز ، باید با آب طلا نوشت و بر سر در خانه ها زد ، چرا که بسیاری از افرادی که در دوران زندگی خود دچار آسیب های جبران ناپذیری شده اند به جهت عدم توجه به همین دستور العمل کلیدی و منطبق با علوم تربیتی و روانشناسی روز بوده است .اگر باور ندارید کافی است کمی به دور بر و اطراف خود نگاهی بیاندازید تا مواردی زیاردی را مشاهده کنید .و اگر باور دارید وشما نیز مواردی از این دست را دیده اید اوکی کنید .